herman de vries: rosa canina 2001

De laatste tijd vraag ik me af: Hoeveel zie en ervaar ik van de werkelijkheid om me heen? Die vraag is gewekt door de natuurfotografie van mijn dochter. Zij fotografeert de wereld van de microkosmos. Een klein kevertje, hommels, libellen, een rijke wereld waar ik vaak aan voorbij loop omdat mijn blik of mijn aandacht gericht is op andere dingen. Niet dat ik niet geniet van de schoonheid, maar ik kan die gelaagdheid niet steeds zien, toelaten en ervaren. Het voelt soms ook te groot om allemaal te kunnen bevatten.

Deze zomer was ik weer in Schoorl. Fietsend door de prachtige duinen met de bloeiende heide moest ik  denken aan Rainer Maria Rilke. Hij schrijft op 13 september 1907 aan zijn vrouw Clara: “…nooit ben ik door heide zo geroerd, aangegrepen bijna, als kortgeleden toen ik in je lieve brief deze drie takjes vond.” Rilke is  geraakt door de kleur, de geur, de vorm, die hij uitvoerig schetst in woorden. Hij schrijft haar, hoe hij, wandelend door de overvloed van een bloeiend heideveld, die schoonheid niet kon ervaren omdat hij zo versnipperd was over allerlei dingen. En dan zegt hij: “Alleen de tien dagen na de geboorte van Ruth (zijn dochter) heb ik geloof ik, zonder verlies geleefd en vond ik de werkelijkheid zo onbeschrijfelijk, tot in het kleinste toe, zoals zij waarschijnlijk altijd is.” In die laatste woorden herken ik mijn eigen verlangen te leven ‘zonder verlies’ en de werkelijkheid dieper te ervaren.

Door een vriendin werd ik attent gemaakt op de tentoonstelling Voor je voeten, van Herman de Vries, in het Stedelijk Museum Alkmaar. Ze vertelde dat het zo’n mooie en verstilde tentoonstelling was. Daar zag ik een bijzonder werk: Rosa Canina: veertien takken van de hondsroos verticaal gerangschikt. Doordat de takken zo verrassend gerangschikt waren werd ik getroffen door de schoonheid ervan. Iedere tak heeft een unieke tekening van doornen en toch zijn het allemaal takken van de hondsroos. Terwijl ik regelmatig mijn rozen snoei heb ik nog nooit zo naar de takken met doornen gekeken. Herman de Vries duidt niets maar rangschikt en toont. Door de manier waarop hij de werkelijkheid laat zien, licht hij een tip van de sluier op van een diepe waarheid: hoe alles uniek is en toch met elkaar verbonden.

Het werk ‘Rosa Canina’ is een prachtige metafoor voor de wereld van de mens. We zijn allemaal uniek en het is goed om onze talenten te leven en onze uniciteit tot uitdrukking te brengen. En we zijn allemaal verbonden met elkaar in ons menszijn. Een gemeenschap waar geen ruimte is voor ieders eigenheid is star, saai en wordt levenloos. Een persoon die op zichzelf gericht blijft mist medeleven en compassie. Rabbi Rami. M. Shapiro schrijft in het boek Minyan:  Een gezonde wereld heeft beide nodig: zowel… de individualiteit als… de onderlinge afhankelijkheid. De menselijke geest draagt beide neigingen in zich en moet de een met de ander in balans houden…..De spirituele praktijk heeft tot doel deze twee neigingen met elkaar in evenwicht te brengen en zo je talenten door het zelf naar eenheid te leiden.”

Het is precies dit spanningsveld dat ik zelf heel goed ken en veel in het werken met mensen tegenkom. Het werken met stem is een uitnodiging om die uniciteit te laten klinken. Mijn streven is om de vrijheid en verdieping die dan ontstaat in te zetten ten dienste van een groter geheel. Al jaren staat de volgende tekst van Martin Buber op mijn website: “Waarom moet ik me op mezelf bezinnen, waarom mijn wezen tot eenheid brengen…..Niet ter wille van mezelf….bij zichzelf beginnen maar niet bij zichzelf eindigen, van zichzelf uitgaan maar niet naar zichzelf toe streven, zichzelf zijn maar niet met zichzelf bezig zijn.”

Mariejan

In 2014, tijdens mijn sabbatical, fietste ik het Pieterpad. Het was volop lente, de zomer al voelbaar. Het was een feest om in mijn eentje door het Hollandse landschap te fietsen: de velden volop in bloei, de stille heide, de bossen vol vogelgezang, beekjes. De verschillende sferen van de provincies, zowel in natuur, cultuur als in de geschiedenis. Aan het eind van de dag vond ik steeds een slaapplaats bij mensen die lid waren van Vrienden op de fiets. Voor een kleine vergoeding kon ik dan slapen in een schoon bed en stond er de volgende ochtend een lekker ontbijtje voor me klaar.

Vooraf had ik niet beseft hoe belangrijk die gastvrijheid tijdens mijn pelgrimstocht zou zijn. Het is zo verwarmend, zeker wanneer je alleen reist, om een welkom te vinden. Gastvrijheid die door ieder weer op eigen wijze werd vormgegeven. Op een adres stond op mijn slaapkamer, naast mijn bed, een klein tafeltje met daarop een schoteltje met een perzik. Heel verzorgd, met een servetje erbij en een klein mesje. Een oeroud gebaar,  deze  eenvoudige verwennerij. Een teken van vriendelijkheid, zorg en aandacht.

gewoon aardig zijn, zonder verdere bedoelingen, goed is voor jezelf en voor anderen. Dat schrijft Piero Ferrucci  in zijn boek “Vriendelijkheid als levenshouding en helende kracht”. De Dalai Lama zegt in het voorwoord: “Vriendelijkheid en mededogen zijn basiselementen in ons leven, ze geven het betekenis. Ze zijn een bron van duurzaam geluk en duurzame vreugde. Ze vormen het fundament van een goed hart, het hart van iemand die handelt vanuit het verlangen om anderen te helpen…. Willen we ons leven waardevol maken, dan zullen we fundamenteel goede menselijke eigenschappen zoals warmhartigheid, vriendelijkheid en mededogen moeten ontwikkelen en voeden.”

Ja, de zachte krachten van vriendelijkheid, daar worden we allemaal beter van.

Mariejan

                                                                                                                                                       foto Kim Scholten

Oude vijver                                                                                                                                Een kikker springt erin                                                                                                        Het geluid van water               Bashō

Het is lente in de vijver van mijn dochter:  er zitten groene kikkers. Prachtig zijn ze! Je ziet ze pas als je goed kijkt, het groen om hen heen is een goede camouflage. Ze zitten roerloos op een waterlelieblad of op de rand tussen het hoge gras, in het zonnetje.

In de traditie van de indianen staat de kikker voor zuivering. Alle rituelen waar de reinigende en zuiverende werking van water een rol speelt, hebben te maken met de kracht van kikker. In het oude Egypte was hij ‘heilig’. Om zijn vruchtbaarheid en zeker ook vanwege zijn opvallende metamorfose, was hij het symbool van het ontstaande en zich steeds vernieuwende leven. Die metamorfose,  van ei tot kikkervisje tot vierpotig wezen, in 6 weken, hebben de meesten van ons als kind ervaren. Kikkerdril uit de sloot scheppen en in een  glazen bakje doen en dag na dag kijken hoe het wonder gebeurt. Spel, schoonheid en avontuur.

De mannetjeskikkers worden ook wel ‘boerennachtegalen’ genoemd. Ze geven in de paringstijd heuse klankconcerten. Ze blazen hun wangzakken op tot grote bellen. Als je goed kijkt kun je op de foto zien wat klank teweeg brengt: de ‘trillingsgolfjes’ zijn in het water goed te zien. Het ziet er ontspannen uit, terwijl het geluid echt overweldigend kan zijn, zeker als ze met velen zijn.

‘Boerennachtegalen’, grappig hoe dat werkt in me. Het woord brengt me terug naar jaren geleden, toen ik cursussen volgde op El Bloque, in Spanje. Daar genoten we ’s nachts én overdag van het gezang van de nachtegalen. Ik zie mezelf weer: roerloos luisterend naar een nachtegaal die vlak bij me in het groen verscholen zit. Zijn keeltje trilt ontspannen; uit zijn bekje stromen de prachtige klanken als vanzelf. Jaloersmakend. Wat een zanger!

Mijn logo is een tekening van een nachtegaal, verwijzend naar het sprookje van de Chinese nachtegaal, die met zijn zang de zieke keizer geneest. In mijn praktijk werk ik veel met de genezende kracht van klanken.  Steeds weer ben ik verrast door de intensiteit, puurheid, schoonheid en diepte van de klanken die als vanzelf komen. Mensenklanken in een breed palet van klankkleuren: van dierlijk tot hemels en alle toonaarden er tussen in. Het blijft bijzonder om daar getuige van te zijn en de bevrijdende en helende werking ervan te zien.

In deze nieuwsbrief een overzicht van mijn activiteiten. Ik wens je inspirerende lenteconcerten toe: van kikkers, nachtegalen, krekels, merels of andere muzikanten.

Hartelijke groeten,

Mariejan

Jacques Verheijen

Tien porta aniego to vradie 

Tekst: Thassos Livaditis
Muziek; Mikis Theodorakis

Tien porta aniego to vradie
Tie lamba krato psiela
Na doune ties yies i thliemenie
Narthoune na vroun syntrofia

Na vroune stromeno trapezie
Stamnie ya na pjie o kaimos
Manamessa mas tha steki
O ponos tou kosmou aderfos

Na vroune goni’a nákoumbiessoun
Skamnie ya na katsie o tieflos
Ki ekie kathos tha mielame
Tharthie syntrofia kio Christos

 s’ Avonds open ik de deur en houd ik de lamp omhoog, opdat de bedroefden der aarde het licht zien en komen en gezelschap vinden   Opdat ze een gedekte tafel vinden, een kruik, zodat het verdriet te drinken heeft en tussen ons in bevindt zich de pijn, die de broeder is van iedereen Opdat ze een hoekje vinden om te liggen, een krukje waarop de blinde kan zitten,  daar, terwijl we praten zullen kameraadschap en Christus in ons midden komen

Een jaar geleden liet Jacques me dit lied van Mikis Theodorakis horen. Terwijl we er samen naar luisterden stroomden tranen van beroering over zijn wangen. Jacques werd diep geraakt door muziek, hij leefde muziek, kon zich er helemaal in onderdompelen. Als een monnik kon hij uren werken aan een compositie, een mooie harmonie, een tweede stem die hij subtiel door de begeleiding weefde. Hij vergat dan alles: de tijd, eten en andere praktische zaken. Jacques was al een aantal jaren ernstig ziek. Op woensdag 17 oktober is hij overleden. We hebben op informele wijze, afscheid van hem genomen. Zijn kist stond in een mooie binnentuin te midden van de bloeiende herfstasters. Er klonk muziek, er werd gesproken vanuit het hart, alles in een bijzondere en intieme sfeer.

25 Jaar geleden ontmoette ik Jacques en vanaf het eerste moment werd ik geïnspireerd en gestimuleerd door zijn bevlogenheid , toewijding en bezieling. Ik heb veel van hem geleerd. We waren allebei zo verschillend, maar haalden het beste in elkaar naar boven. Dierbaar zijn de herinneringen aan de concerten die we gaven en de CD’s die we hebben gemaakt. En hoe hij tijdens de zomerse afsluiting van de jaarcursussen iedereen begeleidde op de vleugel.

Sinds 2015 werkten we weer aan een nieuw concertprogramma. Allebei kwetsbaarder: Jacques’ gezondheid die steeds verder achteruit ging en mijn veranderde stem die niet meer kon wat ik zou willen. Zonder haast of druk kwamen we steeds bij elkaar en kregen we helder waar het over moest gaan: over de verwondering van het grootouder zijn, over veerkracht, compassie, broederschap. Over het kleine dichtbije van het dagelijkse leven en de grote thema’s in de wereld.

Het laatste half jaar werd steeds duidelijker dat, gezien de gezondheid van Jacques, er geen voorstelling meer zou komen. Toch bleven we samenkomen. Onze repetities begonnen vaak met koffie, thee, een croissantje, een haring, een appelflap en we deelden wat er speelde in ons leven. Dan gingen we aan het werk. Ik heb in al die jaren genoten van de passie en toewijding om samen te zoeken naar de mooiste interpretatie van een lied. De vreugde van samen schoonheid ervaren. De kwetsbaarheid van grenzen verleggen. Ook momenten dat het stroef ging, omdat onze verschillende karakters en opvattingen dan botsten. In de woorden leken de verschillen dan onoverbrugbaar, maar in de muziek vonden we elkaar weer en sprak de taal van ons hart in plaats van ons hoofd. Wonderlijk genoeg werden de liederen waarover we het meest streden vaak de dierbaarste.

Hoe ziek Jacques in het laatste jaar ook was, hij bleef componeren en zoeken naar nieuw repertoire. Op 16 juli zei hij: “Hoe vind je de titel: 18 kleine liedjes uit een grote wereld.” Maar kort voor zijn dood  zei hij: “Er zit nog zoveel muziek in mijn hoofd maar ik kan het niet meer opschrijven.”

Dank je wel Jacques voor al die mooie jaren die voor altijd in me blijven. Dank voor het delen van je innerlijke rijkdom en je muzikale talent met mij en vele anderen en met het publiek. Samen met jou kreeg ik vleugels.

Mariejan

Het kind en ik Ik zou een dag uit vissen, ik voelde mij moedeloos. Ik maakte tussen de lissen met de hand een wak in het kroos.   Er steeg licht op van beneden uit de zwarte spiegelgrond. Ik zag een tuin onbetreden en een kind dat daar stond.   Het stond aan zijn schrijftafel te schrijven op een lei. Het woord onder de griffel herkende ik, was van mij.   Maar toen heeft het geschreven, zonder haast en zonder schroom, al wat ik van mijn leven nog ooit te schrijven droom.   En telkens als ik even knikte dat ik het wist, liet hij het water beven en werd het uitgewist.   Martinus Nijhoff  1934

Dit gedicht over verlangen, teruggaan naar de oorsprong, over tijdloosheid, kreeg ik 25 jaar geleden van Karel Scholten. Karel hield van gedichten en was zelf ook een dichter. Hij was in die tijd hoofdredacteur van het blad Sfinx en ik had hem een verhaal toegestuurd met de vraag of het paste in een volgende editie. Een week later kreeg ik een kaart terug met op de voorkant vrolijke klaprozen en op de achterkant, geschreven in zijn prachtige handschrift, de woorden: “Je verhaal is goed”. Ik was zo blij, het was zo’n bevestiging en stimulans. Karel stuurde in die tijd regelmatig bandjes met mooie muziek en gedichten. Ruimhartig en enthousiast deelde hij wat hij mooi vond met veel mensen. Deze zomer, op 15 augustus is hij overleden. In mijn leven heb ik belangrijke leraren/gidsen gehad. Mensen die voor langere tijd meeliepen op mijn pad: me steunden, bemoedigden en inspireerden. De ontmoetingen met hen brachten verheldering, verdieping, waren troostend, wekten sluimerende kwaliteiten. Mijmerend over Karel besefte ik dat ook een kortstondige ontmoeting veel betekenis kan hebben en je net dat duwtje kan geven waardoor je meer lef krijgt en meer tot leven komt. Toen Karel afscheid nam als hoofdredacteur heb ik, als dank, het gedicht van Nijhoff, voor hem gezongen. . Ik denk dat ware rijkdom is dat je echte ontmoetingen met mensen mag ervaren. Het is voor mij een belangrijke drijfveer in mijn werk: elkaar echt ontmoeten. Tijd en aandacht voor wat  werkelijk in je leeft: zowel de pijn, de worsteling als het verlangen jezelf te kunnen ontplooien. Mariejan September 2018

Meer lezen

Spreuk bij het werk – Ida Gerhardt

Als ik nu in dit land
maar wat alléén mag blijven,
dan zal de waterkant
het boek wel voor mij schrijven
Dit is wat ik behoef
en hiertoe moest ik komen,
het simpele vertoef
bij dit gestadig stromen.

Het water gaat voorbij,
wiss’lend gelijk gebleven,-
het heeft stilaan in mij
een nieuw begin geschreven.

Ik weet met zekerheid hier
vind ik vroeg of later,
het woord dat mij bevrijdt
en levend is als water

Al 30 jaar woon ik in Amersfoort, maar ik woonde lange tijd in het rivierenland. Nogsteeds zijn er momenten dat ik de Waal mis. Sterk zijn de herinneringen die ik inme draag. Als ik mijn ogen sluit ben ik er weer: zittend/liggend op een dekentje op het ruige stille strand met de weidse luchten. Kijkend naar het stromende water, luisterend naar de voorbij varende boten en de golfslag op de oever. Ik kwam dan in een tijdloze ruimte waarin ik me gedragen voelde en een mengeling van rust, troost en kracht ervaarde. Ik kwam er vaak als herboren vandaan. Dit gedicht doet me denken aan die momenten.

Volgende week geef ik weer een zangretraite in de Hof van Kairos (voor mensen die te maken hebben met kanker). De Hof is een prachtige plek waar tijd en ruimte is voor ‘het simpele vertoef’. Er is geen stromende rivier, wel een stille vijver. Ik ervaar daar, al werkend met de mensen, hoe helend/voedend de mengeling van rust, bezinning, expressie en eenvoudig samenzijn is. Ook voor mezelf.

De echte ontdekkingsreis
bestaat niet uit het zoeken
van nieuwe landschappen
maar uit het krijgen
van nieuwe ogen

Marcel Proust

Foto Kim Scholten

We zijn net over de drempel van het nieuwe jaar gestapt. Een nieuw jaar waarin ons leven zich verder zal ontvouwen, een vervolg van onze reis door de tijd, ieder voor zich, en allemaal samen.
Bij ontdekkingsreizen denken we vaak aan verre tochten, niet zo snel aan reizen op de plek waar je bent. Ik herinner me hoe ik, 20 jaar geleden, een week verbleef op La Frayssinette in Frankrijk. Een prachtige plek waar toen o.a. schildercursussen en yoga werd gegeven. Er werd een avontuurlijke kanotocht georganiseerd, maar ik had behoefte aan stilte. Ik koos er voor om in mijn eentje een ‘gevoelstocht’ te doen langs waardevolle plekken op het terrein. De tocht ging langs de waterbron, een leegstaand huis, de kleine rivier die over het terrein stroomde, een waterval, een grotachtige hut, de moestuin, een oude boom, de composthoop. Overal verwijlde ik een tijdje, ademde de sfeer in met al mijn zintuigen. De tocht was een uitnodiging om met andere ogen te kijken, te ervaren hoe de plek in me resoneerde. Terwijl ik van mijn reizen in Peru en India sterke beelden in me draag, lijkt deze tocht, op nog geen vierkante kilometer, in zekere zin dieper in me verankerd. De tocht gaf me ‘nieuwe ogen’.

En dan denk ik aan mijn dochter Kim, die, al toen ze een klein meisje was, tijdloos kon kijken naar een kevertje wat langs een grassprietje liep. Ze volgde met haar ogen zijn weg, helemaal tot aan het puntje. Ze zag hoe het grassprietje zich boog onder het gewicht van het kevertje en hoe het weer terugveerde toen het kevertje terugliep. Een kwaliteit van zijn, waardoor het kleine groots wordt. Een kwaliteit die ze nog steeds heeft en die tot uiting komt in haar fotografie. Ze zoomt in op de schoonheid die er is op de kleine vierkante meter. Drie jaar geleden, toen ze een tijdje bij ons logeerde, maakte ze foto’s van mijn tuin. Ze heeft oog voor een harmonie die alles insluit, de bloei en het verval. Ze schonk me mijn tuin zoals ik hem nog niet eerder zag: met een rijkdom aan sferen, van uitbundig tot verstild.

Als ik denk aan 2018 dan wens ik mezelf en iedereen toe dat we elkaar inspireren om met nieuwe ogen te kijken naar het leven in onszelf en om ons heen.

Mariejan, 4 januari 2018

Om bhür bhuvah svah

tat savitur varenyam

bhargo devasya dhïmahi

dhiyo yo nah prachopdayät

Mantra. Tekst uit Rig-veda (± 1500 v. Christus)

We mediteren op het heilige licht van de stralende bron, het is in het hart van de aarde, in het leven van de lucht en in de ziel van mens, dier en natuur, laat het onze gedachten verlichten.

Het is altijd zo bijzonder hoe een lied ineens in mijn leven komt. Vrijwel zeker heb ik deze gayatri-mantra gehoord toen ik als 24 jarige een tijd in India was. Maar pas een maand geleden heb ik hem voor het eerst bewust gehoord en ik ben er helemaal door geraakt.

Het is een van de bekendste en oudste Indiase mantra’s, een hymne aan de zon die de aarde het leven geeft. Volgens de Vedische filosofie zit het licht van de zon in alles wat leeft, dus ook in ons. Al zingend vraag je om het licht van de zon in je te laten schijnen, je geest te verhelderen, zodat het licht van bewustwording je pad en dat van anderen kan verlichten.

Het lied is al heel oud. Terwijl ik al jaren werk met zang en meditatie, ben ik verbaasd dat het niet eerder op mijn pad kwam. Maar het is wel een bijzonder moment waarop het me toevalt. Er gebeurt veel in mijn gezin en het zingen van dit oude gebed is heel steunend. Al zingend verbind ik me met de ontelbare mensen die deze tekst door de eeuwen heen hebben gezongen en nu nog zingen, verbind ik me met een traditie. Mijn individuele weg verbindt zich zo met de universele weg. Dat is een van de helende krachten van zingen, van klank.